Η Ελληνική Επανάσταση του 2021

Το «2021» δεν είναι εκείνο που θα λέγαµε στρογγυλός αριθµός. Οπότε κάποιος παρατηρητής ίσως απορήσει σχετικά µε τον λόγο για τον οποίο τείνει να χαρακτηρίζεται ως σηµαντική χρονολογία. Στο πεδίο της πραγµατικής ζωής και έχοντας το βλέµµα στη συµπλήρωση 200 ετών από την εκδήλωση της Ελληνικής Επανάστασης, στο Ιδρυµα Αγγελου και Λητώς Κατακουζηνού διοργανώνονται από την αρχιτεκτονική εταιρεία CFCOMPANY οµιλίες µε θέµα την εικόνα της Αθήνας τα επόµενα χρόνια. Η πρώτη εισήγηση, εκείνη του δηµοσιογράφου Δηµήτρη Ρηγόπουλου, είχε ακριβώς ως θέµα την Αθήνα του 2021. Το – σωτήριον ή όχι – έτος 2021 τείνει ολοένα και πιο συχνά να αντιµετωπίζεται ως ορόσηµο.

Επιπλέον, την περασμένη άνοιξη οι ελληνικές Αρχές συνέταξαν το αναπτυξιακό σχέδιο «Ελλάδα 2021» προκειμένου να κατατεθεί στο Euroworking Group της 5ης Μαΐου. Το σχέδιο καθορίζει τις κατευθύνσεις της ελληνικής οικονομίας για την επόμενη επταετία. Το συγκεκριμένο σχέδιο προβλέπει μείωση φορολογίας τόσο για τα κέρδη των επιχειρήσεων όσο και για τα φυσικά πρόσωπα και για την ενέργεια, αλλαγές στο πτωχευτικό δίκαιο καθώς και ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα.

Επομένως, η περιέργεια για το όχι και τόσο μακρινό μέλλον μπορεί να συνοψιστεί σε ένα ερώτημα: Πώς θα είναι η Ελλάδα του 2021; Ασφαλή απάντηση θα μπορούσαν να δώσουν μονάχα οι αστρολόγοι και οι χαρτορίχτρες. Ωστόσο, ακόμη και οι ορθολογιστές διαθέτουν κάποια (επισφαλή) στοιχεία στα χέρια τους.

Σύμφωνα με τις κάθε λογής σχεδιάσεις και υποθέτοντας ότι τα χρονοδιαγράμματα θα τηρηθούν ευλαβικά, μπορεί κανείς με κάποια ασφάλεια να προβεί σε μερικά συμπεράσματα για την εικόνα της Αθήνας, η οποία θα μετρά 187 χρόνια ως πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους. Θα έχει ολοκληρωθεί το Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος με τις νέες εγκαταστάσεις της Εθνικής Βιβλιοθήκης και της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο Φάληρο, η οδός Πανεπιστημίου θα είναι πεζόδρομος, ενώ η πόλη ενδέχεται να διαθέτει ένα σύγχρονο μητροπολιτικό πάρκο έκτασης 2.000.000 τετραγωνικών μέτρων στο Ελληνικό. Το μετρό θα έχει επεκταθεί ως τον Πειραιά και πιθανόν να βρισκόμαστε κοντά στην ολοκλήρωση της γραμμής 4 (άλσος Βεΐκου – Γουδή)∙ το μετρό της Θεσσαλονίκης θα λειτουργεί ήδη επί τρία χρόνια και θα επεκτείνεται. Αν πιστέψει κάποιος τα όσα ειπώθηκαν πριν από λίγες ημέρες στο Μόναχο, στη συνέλευση του δικτύου ευρωπαϊκών πόλεων Eurocities με θέμα τις ευρωπαϊκές πόλεις του 2020, και στο οποίο συμμετείχε και ο σημερινός δήμαρχος της Αθήνας, Γιώργος Καμίνης, τα κυρίαρχα θέματα συζήτησης στο κοντινό μέλλον θα έχουν σχέση με την ενεργειακή και περιβαλλοντική αναβάθμιση.

«Το 2021 η Ελλάδα θα είναι μια γερασμένη χώρα» σημειώνει ο πολιτικός επιστήμονας και υπεύθυνος στρατηγικής στην ιστοσελίδα vouliwatch.gr, Παναγιώτης Βλάχος. «Περίπου ένας στους τρεις πολίτες θα είναι άνω των 65 ετών, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις δημόσιες δαπάνες για κοινωνική ασφάλιση και υπηρεσίες υγείας. Η γενιά που γεννήθηκε περιφερειακά της αυγής της νέας χιλιετίας θα έχει μπει για τα καλά στην αγορά εργασίας και μαζί με τη “γενιά της κρίσης” θα σηκώνει και αυτή το άδικο διαγενεακό βάρος των συντάξεων και των δημοσίων υπηρεσιών» καταλήγει.

Αναζητώντας µια πιο συνολική εικόνα για τη χώρα, θα χρειαστεί κάποιος να ανατρέξει στην έκθεση γήρανσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία δηµοσιεύτηκε το προηγούµενο διάστηµα. Ως το 2020, ο πληθυσµός της χώρας αναµένεται να έχει µειωθεί στα 10,7 εκατοµµύρια. Το 22,1% εξ αυτών αναµένεται να έχουν ηλικία άνω των 65 ετών, ενώ, σύµφωνα µε τις ίδιες προβολές των τάσεων, το 7,1% του συνολικού πληθυσµού της χώρας πρόκειται να είναι άνω των 80 ετών. Το ποσοστό ανάπτυξης του ΑΕΠ τοποθετείται στο 0,1%, ενώ η εργατική δύναµη στις ηλικίες από 20 έως 64 αναµένεται να µειωθεί και να αριθµεί περί τους 4.858.000 εργαζόµενους. Το ποσοστό ανεργίας στις ίδιες ηλικίες αναµένεται να έχει υποχωρήσει σε σχέση µε τα σηµερινά επίπεδα. Ωστόσο, δεν θα πάψει να είναι εξαιρετικά υψηλό, καθώς τοποθετείται στο 22,1% από τους γραφειοκράτες των Βρυξελλών.

Ωστόσο, η επέτειος του 2021 αφήνει πολλά περιθώρια σε συνειρμούς και σε αντιπαραβολές με την περίοδο από την έναρξη της Επανάστασης ως την ίδρυση και την αναγνώριση του ελληνικού κράτους το 1830. Ο δημοσιογράφος, επικεφαλής του πολιτιστικού ρεπορτάζ στο ημερήσιο φύλλο της «Καθημερινής» και ένας εκ των ομιλητών στο Ιδρυμα Κατακουζηνού, Δημήτρης Ρηγόπουλος, σκιαγραφεί τις αντιστοιχίες μεταξύ των προκλήσεων τότε και τώρα. «Στον δρόμο για ένα συμβολικό ορόσημο όπως το 2021 η μεγαλύτερη πρόκληση για την Ελλάδα και τους Ελληνες είναι οι αναγκαίες τομές στα θέματα της διακυβέρνησης: ο εμπλουτισμός, δηλαδή, του “μείγματος” που βρίσκεται σε υπεύθυνες θέσεις και λαμβάνει αποφάσεις» αναφέρει και συνεχίζει: «Για να απομακρυνθούμε  – με ποιοτικούς όρους και όχι με βάση τον χρόνο – από τις “αμαρτωλές” παραδόσεις που μας κληροδότησε η εποχή την οποία θα γιορτάσει η χώρα σε επτά χρόνια από σήμερα – δεν αναφέρομαι μόνο στην περίοδο της Τουρκοκρατίας αλλά και στο περιβάλλον μέσα στο οποίο γεννήθηκε και έκανε τα πρώτα του βήματα το νέο ελληνικό κράτος -, οφείλουμε να προετοιμάσουμε τις διοικητικές δομές μας για μια διαφορετική “επανάσταση”. Αναφέρομαι στην ενσωμάτωση περισσότερων “διαμεσολαβητών” ανάμεσα στην πολιτική εξουσία και στην κοινωνία, έτσι ώστε η πρώτη να μην καθίσταται ανεξέλεγκτη και η δεύτερη να διεκδικεί με μεγαλύτερη υπευθυνότητα πραγματικό μερίδιο στην άσκηση πολιτικής. Για να μη μιλάω στον αέρα. Εχω στο μυαλό μου μοντέλα διακυβέρνησης με ισχυρή παρουσία από την κοινωνία των πολιτών και τον κόσμο της “αγοράς”. Ολα αυτά προϋποθέτουν φυσικά θεσμικές δικλίδες ασφαλείας από την πλευρά του κράτους και μια πιο γενναιόδωρη συμμετοχή μη πολιτικών (δηλαδή πολλών από εμάς) στο λεγόμενο “καμίνι της πολιτικής”».

Τα παραπάνω σχόλια περί διακυβέρνησης έρχονται και «εφαρµόζουν» επάνω σε µια διαρκή συζήτηση περί αναγκαίας συνταγµατικής αναθεώρησης. Η Νέα Δηµοκρατία παρουσίασε τις προτάσεις της για το θέµα, ενώ και ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, υπουργός Εξωτερικών, συνταγµατολόγος και πρόεδρος του ΠαΣοΚ, Ευάγγελος Βενιζέλος, έχει κάνει σχετικές αναφορές. Μία ακόµη ενδιαφέρουσα επέτειος, «καθ’ οδόν» προς το 2021, είναι το 2018, όταν συµπληρώνονται 175 χρόνια από την 3η Σεπτεµβρίου 1843 και την κατάρτιση του πρώτου ελληνικού Συντάγµατος. Είναι εποµένως το θεσµικό «φρεσκάρισµα» ανάµεσα στις προκλήσεις του επόµενου διαστήµατος;

«Το μεγαλύτερο πρόβλημα της χώρας, κατά τη γνώμη μου, δεν είναι η θέσπιση κανόνων, αλλά η αποτυχία της τήρησής τους» σημειώνει ο νομικός Βασίλης Σωτηρόπουλος. «Αυτό ισχύει και για το Σύνταγμα, το οποίο μπορεί να παραβιαστεί αγρίως με έναν νόμο που ψηφίζεται σε μια νύχτα, αλλά η κήρυξη της αντισυνταγματικότητάς του από τα δικαστήρια μπορεί να καθυστερήσει μία δεκαετία. Χρειαζόμαστε ένα δικαστήριο στο οποίο θα μπορεί να στρέφεται απευθείας κάθε θιγόμενος πολίτης εναντίον αντισυνταγματικών νόμων, το οποίο θα μπορεί με την απόφασή του να καταργεί αμετάκλητα την παραβατική νομοθεσία. Διατηρώντας, παράλληλα, την παραδοσιακή αρμοδιότητα κάθε δικαστηρίου της χώρας να ελέγχει “παρεμπιπτόντως”, όπως λέμε οι νομικοί, τη συνταγματικότητα των νόμων που καλείται να εφαρμόσει, η επόμενη αναθεώρηση του Συντάγματος θα πρέπει να προχωρήσει στο τολμηρό βήμα της θέσπισης ατομικής συνταγματικής προσφυγής. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ο νομοθέτης θα καταστεί πιο υπεύθυνος, γιατί θα γνωρίζει εξ αρχής ότι αυτό που σχεδιάζει να ψηφίσει μπορεί άμεσα να ακυρωθεί. Σε θεσμικό επίπεδο, αυτή θα είναι η μεγαλύτερη καινοτομία που μπορεί να μας προσφέρει ένα σύγχρονο, αποφασιστικό και προοδευτικό αναθεωρητικό διάβημα».

Είναι σαφές ότι ο ρόλος του Διαδικτύου κάθε άλλο παρά πρόκειται να περιοριστεί σε έναν κόσμο όπου οι «ψηφιακοί αυτόχθονες» θα έχουν ολοένα και μεγαλύτερο λόγο. Ως το 2020 υπολογίζεται ότι οι χρήστες του Internet παγκοσμίως θα έχουν φτάσει τα 5 δισεκατομμύρια, δηλαδή θα έχουν υπερδιπλασιαστεί σε σχέση με το σήμερα. Η ροή της πληροφορίας στο Διαδίκτυο θα μετράται στις αστρονομικές μονάδες των exabytes – ίσως και των zettabytes – ενώ ολοένα και περισσότερες υπηρεσίες θα βρίσκονται «αναρτημένες» στο Cloud.

Κατά τη διάρκεια µιας περιόδου όπως η σηµερινή, οπότε οι µεταρρυθµίσεις και η καινοτοµία παρουσιάζονται ως Fata Morgana, οι προκλήσεις για τη δηµόσια διοίκηση αναδεικνύονται ολοένα και πιο συχνά στον δηµόσιο διάλογο. Ο Παναγιώτης Βλάχος διακινδυνεύει µια πρόβλεψη «στον δρόµο» για το 2021: «Η εξοικείωση των νεότερων µε την ψηφιακή πραγµατικότητα θα συναντηθεί µε την ανάγκη διευκόλυνσης των αναγκών των γηραιότερων. Νέες δηµόσιες και ιδιωτικές εφαρµογές µπορούν να κάνουν την επαφή όλων µε το Δηµόσιο πιο εύκολη, ώστε να αποφεύγονται η ταλαιπωρία και οι χάρτινες συναλλαγές. Το κύριο σηµείο επαφής των πολιτών µε το Δηµόσιο θα είναι το Διαδίκτυο και όχι οι ουρές στα γκισέ. Η εύκολη αξιολόγηση των υπηρεσιών από τους πολίτες αλλά και τους εργαζόµενους θα είναι µια εµπεδωµένη νοοτροπία που θα αλλάζει τη σχέση µας µε τα δηµόσια αγαθά. Ταυτόχρονα, θα γαλουχεί µια γενιά πολιτών µε διαφορετικά κριτήρια και απαιτήσεις από τους δηµόσιους λειτουργούς της. Το 2021 θα έχει ήδη ξεκινήσει η πιο χρήσιµη “επανάσταση” για τη νέα Ελλάδα: οι Ελληνες θα συµφιλιωθούν µε το Δηµόσιο, ως “πελάτες” αλλά και ως συνδιαµορφωτές των υπηρεσιών του».

Τέλος, υπάρχει ο «πολυπολικός» κόσµος που αναδύεται, µέσα στον οποίο θα ανθήσει ή θα µαραζώσει η Ελλάδα του 2021. Καθώς χώρες όπως η Ινδία, η Κολοµβία, η Νιγηρία και η γειτονική Τουρκία αναλαµβάνουν ολοένα και µεγαλύτερο ρόλο στη διανοµή των πόρων και – κυρίως από την πλευρά της Ασίας, της οποίας το ΑΕΠ αναµένεται να ξεπεράσει εκείνο της Δύσης – αναδύεται µια νεόκοπη µεσαία τάξη, πολλοί µιλούν για επανάσταση, ασφαλώς µε πολύ διαφορετικά χαρακτηριστικά από εκείνη του 1821. Φαινόµενα όπως η Αραβική Ανοιξη ή, στον αντίποδα, η επέλαση των τζιχαντιστών, επαναφέρουν στο προσκήνιο τα άµορφα δίκτυα και τα κινήµατα σε µια απολύτως απρόβλεπτη µορφή τους. Ψηφιακά νοµίσµατα όπως το Bitcoin προστίθενται για να κάνουν την κατανοµή του πλούτου ακόµη πιο σύνθετη. Ακόµη, η ανισότητα και η συγκέντρωση των πόρων στο διαβόητο 1% πρόκειται να αυξήσει την επιρροή των προσώπων έναντι εκείνης των κρατών, διαµορφώνοντας έναν βαθιά ανησυχητικό κόσµο.

Κάθε πρόβλεψη για το πού θα βρίσκεται η Ελλάδα 200 χρόνια µετά την Επανάσταση που οδήγησε στην ανεξαρτησία της είναι καταδικασµένη σε έναν βαθµό να πέσει στο κενό. Το µόνο που µπορεί να κάνει κάποιος είναι να αναγνωρίσει τις προκλήσεις λαµβάνοντας υπόψη την ανθρώπινη φύση. Οι άνθρωποι θα συνεχίσουν να δηµιουργούν, να αναζητούν την ταυτότητά τους, να προσαρµόζονται στις εξωτερικές συνθήκες. Η τέχνη θα εξακολουθήσει να αποτυπώνει τις υπαρξιακές αγωνίες, λειτουργώντας ως ένα στιγµιότυπο των προβληµατισµών στο συλλογικό υποσυνείδητο. Ο Μποµπ Ντίλαν έχει τοποθετηθεί µε τον πλέον διαυγή τρόπο επί του θέµατος: «Δεν πιστεύω ότι το ανθρώπινο µυαλό µπορεί να κατανοήσει το παρελθόν και το µέλλον. Είναι και τα δύο ψευδαισθήσεις που µπορούν να σε κατευθύνουν να πιστέψεις ότι συµβαίνει κάποιου είδους αλλαγή».

Γαβριήλ Σακελλαρίδης: Η ομορφιά εξαρτάται από την ευημερία

Τα οξυµένα προβλήµατα της Αθήνας είναι αυτά που ορίζουν αναπόφευκτα τις προκλήσεις τού αύριο. Η ανθρωπιστική κρίση είναι παρούσα στην πόλη. Για να γίνει µια πόλη όµορφη και αξιοβίωτη είναι απαραίτητο να διασφαλίζει την ευηµερία των πολιτών της. Από την άλλη, η ποιότητα ζωής στην πόλη είναι ένα επίδικο. Οι τελευταίοι ελεύθεροι χώροι στην Αθήνα είναι κρίσιµο να αποδοθούν στους πολίτες και να µη θυσιαστούν και αυτοί στο όνοµα µιας «ανάπτυξης» που µετριέται µε βάση την ποσότητα του τσιµέντου στην πόλη. Η βιώσιµη κινητικότητα, το πράσινο, τα απελευθερωµένα πεζοδρόµια από τα τραπεζοκαθίσµατα είναι στοιχεία και πολιτισµού.

Οµως οι προκλήσεις δεν καθορίζονται µόνο από τα προβλήµατα, αλλά και από τις δυνατότητες. Η Αθήνα καλείται να χτίσει µια ταυτότητα ως πόλη λαµβάνοντας υπόψη και το κέντρο και τις γειτονιές της. Η σύγχρονη πολιτιστική δηµιουργία και έκφραση, η Ιστορία της και τα αξιοθέατά της είναι βασικά συστατικά µιας τέτοιας – υπό αναζήτηση – ταυτότητας.

Ο Γαβριήλ Σακελλαρίδης είναι επικεφαλής της αντιπολίτευσης στον Δήµο της Αθήνας, µέλος του ΣΥΡΙΖΑ

Κώστας Μπακογιάννης: Από εμάς εξαρτάται αν ο 18χρονος του 2012 θα είναι αγανακτισμένος

Το 2021 θα ψηφίζουν άνθρωποι που έχουν γεννηθεί το 2003. Αυτοί που δεν θα έχουν πληρώσει και δεν θα έχουν πληρωθεί σε δραχµές. Αυτοί που θα ανήκουν στην πιο ευρωπαϊκή γενιά που έχει περάσει ποτέ από τη χώρα µας. Το 2021, βέβαια, υποθέτω πως όλοι θα µιλάνε για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση. Καλύτερα, όµως, θα ήταν να µιλάµε για µια θεσµική επανάσταση που θέλω να πιστεύω ότι θα έχει συντελεστεί. Οταν ο πολίτης θα έρθει όσο το δυνατόν πιο κοντά στη λήψη αποφάσεων. Δεν χρειάζεται να εφεύρουµε τον τροχό. Η Ευρώπη µάς δείχνει τον δρόµο. Γιατί το 2021 ο πολίτης πρέπει να βλέπει τους φόρους του να µετουσιώνονται σε έργα και υπηρεσίες. Γιατί το 2021 πρέπει εµείς να επιλέγουµε και να αξιολογούµε τον δάσκαλο του παιδιού µας και όχι ένα γραφείο στην Αθήνα.

Γιατί το 2021 οι τοπικές κοινωνίες θα πρέπει να είναι οι ίδιες υπεύθυνες για τη στελέχωση του νοσοκοµείου τους. Στον αιώνα του αδίστακτου ανταγωνισµού, της ανηλεούς ταχύτητας και του µεταγραφειοκρατικού κράτους, η ελευθερία διασφαλίζεται µόνο εάν η πολιτεία εµπιστευτεί τους πολίτες της. Αν αφήσουµε πίσω µας το συγκεντρωτικό και αρτηριοσκληρωτικό κρατικό µοντέλο και περάσουµε σε ένα νέο πρότυπο κοινωνικής οργάνωσης όπου θα απελευθερώνονται από κάτω προς τα πάνω όλες οι παραγωγικές και δηµιουργικές δυνάµεις, µε σεβασµό στην ατοµική ελευθερία και έµφαση στην κοινωνική δικαιοσύνη. Αυτό είναι το στοίχηµα. Από εµάς εξαρτάται αν ο 18χρονος του 2021 θα είναι και αυτός αγανακτισµένος ή µέρος µιας κοινωνίας που τον προστατεύει, τον εµπιστεύεται, τον υπολογίζει.

Ο Κώστας Μπακογιάννης είναι περιφερειάρχης Στερεάς Ελλάδας
*Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 16 Νοεμβρίου 2014

πηγή