Δίκαιες Κοινωνικές Πολιτικές

Η κοινωνική πολιτική δεν είναι φιλανθρωπία, ούτε πεδίο για πελατειακές και πρόχειρες πολιτικές, όπως τις άσκησαν οι περισσότερες κυβερνήσεις. Η κοινωνική πολιτική είναι αναφαίρετο κοινωνικό δικαίωμα κάθε πολίτη. Σε αυτήν την παραδοχή βρίσκεται η ουσία της αναδιανομής των πόρων και της συνοχής της κοινωνίας. Άρα, μπορεί να ασκείται εξίσου από την πρόνοια και από τη φορολογική πολιτική.

Η κοινωνική πολιτική είναι μια καθαρή εικόνα του πολιτισμού μας και αλάνθαστος δείκτης της κοινωνικής δικαιοσύνης που έχουμε. Στο τέλος της εποχής της κατασπατάλησης πόρων σε επιδόματα προς ομάδες που δεν τα χρειάζονταν, έχουμε ανάγκη, περισσότερο από ποτέ, ένα σύγχρονο και βιώσιμο κοινωνικό κράτος, και ένα αποτελεσματικό κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας για κάθε μη προνομιούχο και αδύναμο συνάνθρωπο.

Η δέσμευση της χώρας μας σε μια πολιτική δημοσιονομικής πειθαρχίας δεν σηματοδοτεί το τέλος του κοινωνικού κράτους. Αντιθέτως, με δίκαιη κατανομή των βαρών, καλύτερη στοχοθέτηση των πολιτικών φροντίδας και υπεράσπιση των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων μπορεί να στηριχθεί η οικογένεια και να αντιμετωπιστεί η φτώχεια.

Η πεπατημένη της λιτότητας, όπου και αν αυτή εφαρμόστηκε θεωρούσε πάντοτε το κοινωνικό κράτος ως το λίπος των δημοσίων δαπανών που έπρεπε να αφαιρεθεί, αφαιρώντας ουσιαστικά από τη μεσαία τάξη και τους μη προνομιούχους παροχές και πόρους, εξασθενώντας την ικανότητα του κράτους να ανταπεξέρχεται στην αυξημένη ζητηση για περισσότερες και καλύτερες κοινωνικές υπηρεσίες..

Ανάμεσα στη συντηρητική προσέγγιση που αντιμετωπίζει την κοινωνική πολιτική ως δαπάνη και φιλοδώρημα ή της προσδίδει αμιγώς επιδοματικά χαρακτηριστικά, εμείς επιλέγουμε την προοδευτική προσέγγιση που την αντιμετωπίζει με όρους βιωσιμότητας, δικαιοσύνης και ως συγκολλητική ουσία μιας ανοιχτής, ανεκτικής και ανθρώπινης κοινωνίας.

Η κοινωνική ασφάλιση ειναι ενα δημόσιο οριζόντιο αγαθό που οφείλει να συνδυάζει τη βασική καλυψη σε υγεία και σύνταξη και αναλογικες παροχες για τις ασφαλιστικές εισφορές. Τα βασικά προβλήματα του συστήματος είναι η χρηματοδότηση στο παρόν και στο μέλλον, ο σχεδιασμός και η επάρκειά του, ο σεβασμός στον πολίτη. Χρειάζεται αποκατάσταση της δικαιοσύνης, της οικονομικής βιωσιμότητάς του συστήματος και της λειτουργικότητας των φορέων απέναντι στους πολίτες. Προτείνουμε:

• Συμφωνία σε ένα ευρύτατα αποδεκτό ποσοστό απόδοσης σύνταξης (βάσει εισφορών) κοινό για όλους/εθνικό και αναδρομική προσαρμογή των ήδη καταβαλλόμενων συντάξεων: Διαγενεακότητα και «κλείσιμο» του επιχειρήματος ότι κάποιοι παίρνουν συντάξεις που δεν δικαιούνται. Αυτό αποτελεί τη βάση για σειρά άλλων πολιτικών.
• Συμφωνία στην εφαρμογή του ψηφισμένου ανταποδοτικού χαρακτήρα των συντάξεων (καταβολή μετά τα 65/67 έτη) ξεκινώντας από ό,τι αναλογεί σε έστω λίγα χρόνια εισφορών (π.χ. 5 έτη, αλλά θα δεχόμουν και το 1 έτος) και όχι στα 15 έτη (με τάση να γίνουν 20) που ισχύει σήμερα για να αποφύγουν την καταβολή ελάχιστων συντάξεων. Για όλους, όχι αναλόγως εισοδημάτων όπως θέλει να περάσει η σημερινή κυβέρνηση. Χωρίς συμψηφισμό με ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα που (ελπίζουμε ότι) θα δώσουν μελλοντικές κυβερνήσεις.
• Ελαχιστοποίηση, σταθεροποίηση και στόχευση/βελτιστοποίηση των εξαιρέσεων του συστήματος: βαρέα και ανθυγιεινά, μητέρες ανηλίκων, μόνιμη αναπηρία κλπ καθώς και των αναλογιστικών μειώσεων σε περίπτωση πρόωρης συνταξιοδότησης.
• Κατάργηση της ειδικής ασφαλιστικής μεταχείρισης επαγγελματικών ομάδων από το κράτος (π.χ. δημοσιογράφοι)
• Ενθάρρυνση της επαγγελματικής – επικουρικής – παράλληλης ασφάλισης. (Για την ιδιωτική χρειάζεται πιο εξειδικευμένη συζήτηση)
• Ασφάλιση της ανεργίας των ασφαλισμένων (πιθανώς από τα επαγγελματικά Ταμεία)
• Επανασχεδιασμό των διαύλων χρηματοδότησης του συστήματος (επενδύσεις, περιουσιακά στοιχεία κλπ) τώρα και στο μέλλον, των ενιαίων παροχών υγείας και πρόνοιας του συστήματος. Εδώ επικρατεί το χάος, ποιοτικά και ποσοτικά. Πρέπει σε συνάρτηση με τα τιμολόγια ΕΟΠΥΥ, ΕΣΥ και αγοράς και να μπορεί το σύστημα να εγγυάται Χ υπηρεσίες και βοηθήματα σε Ψ (αριθμό και είδος) ασφαλισμένους, της λειτουργίας και στελέχωσης των υπηρεσιών και τέλος, των μηχανισμών ελέγχου για συνάφεια του συστήματος και εξάλειψη οικονομικής αστοχίας και απάτης.

Εξίσου κρίσιμη αναδεινύεται και η ανάπτυξη των κατάλληλων εργαλείων κοινωνικής πολιτικής με στόχο την καταπολέμηση της ακραίας φτώχειας και των κοινωνικών διακρίσεων. Ξεκινώντας από κάτω προς τα πάνω, προτείνουμε:

• Διασφάλιση ενός πλέγματος βασικών κοινωνικών υπηρεσιών (στέγαση, σίτιση, πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας), για όσους αποδεδειγμένα τις στερούνται.
• Διασφάλιση συμπληρωματικότητας με τον θεσμό του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος και περιφρούρηση της εφαρμογής του.
• Έμφαση στην αντιμετώπιση της αστεγίας και της στεγαστικής επισφάλειας, με επικαιροποίηση των σχετικών διατάξεων του Ν4052/14.
• Απάλειψη της ρήτρας που εξαιρεί από την πρόσβαση σε δομές προσωρινής φιλοξενίας τους παράνομα διαμένοντες στη χώρα και αντικατάσταση της με πρόβλεψη σε αντιστοιχία με τον σχεδιασμό αποτελεσματικής μεταναστευτικής πολιτικης
• Καταπολέμηση των κοινωνικών διακρίσεων και επικαιροποίηση του πεδίου τους με την ένταξη σε αυτό και των έμφυλων διακρίσεων.
• Γενναία αντιμετώπιση της ουσιοεξάρτησης με έμφαση στην πρώτη προσέγγιση και λήψη ιστορικού (ενίσχυση streetworking), ώστε να εξασφαλιστεί η αποτελεσματική παραπομπή στο κατάλληλο πρόγραμμα απεξάρτησης, συντονισμός των αρμόδιων φορέων (ΟΚΑΝΑ, ΚΕΘΕΑ, ΜΚΟ), στήριξη όσων στηρίζουν (γονεών και φίλων), δημιουργία υπνωτηρίου ουσιοεξαρτημένων, άνοιγμα συζήτησης σχετικά με τη δημιουργία shooting rooms με παράλληλο επανασχεδιασμό των αστυνομικών επιχειρήσεων κατά της εμπορίας ναρκωτικών.

Προτείνουμε την αποφυγή της «ιδρυματοποίησης» των ωφελούμενων μέσω της παροχής εξατομικευμένης, ρεαλιστικής και πιστοποιημένης επαγγελματικής κατάρτισης. Αξιοποίηση κατά περίπτωση των μορφών κοινωνικής επιχειρηματικότητας (πχ ΚΟΙΝΣΕΠ), προς όφελος τους, με παράλληλη εξειδίκευση του νομοθετικού πλαισίου. Ενεργοποίηση της «κοινωνικής ρήτρας» σε διαγωνισμούς προμηθειών, ώστε αφενός να διασφαλίζεται η τήρηση από τους διαγωνιζόμενους της εργατικής νομοθεσίας (έμμεσος έλεγχος της μαύρης εργασίας) και αφετέρου να τους παρέχεται κίνητρο για απασχόληση ατόμων από ευπαθείς ομάδες.

Σε επίπεδο διακυβέρνησης:

• απλούστευση και επιτάχυνση παροχής αγαθών και υπηρεσιών μέσω της καθιέρωσης fast-track διαδικασιών: απαραίτητο, ενδεικτικά, για τις προμήθειες τροφίμων, ιατρικού και γενικού εξοπλισμού στις δομές υγειας, όπως επίσης και για τη στελέχωση με εξειδικευμένο προσωπικό (μεταξύ άλλων, κοινωνικοί λειτουργοί και νοσηλεύτες).
• Ψηφιοποίηση των δεδομένων των δομών παροχής κοινωνικών υπηρεσιών και διασύνδεσή τους.
• Καθιέρωση υποχρεωτικής έκθεσης κοινωνικού αντίκτυπου («social impact study”), συνοδεύουσα κάθε νομοσχέδιο δημοσιονομικού αντικειμένου.
• Ενίσχυση των εργαλείων crowdfunding για χρηματοδότηση κοινωνικών δράσεων καθώς και του θεσμού της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης.
• Διασφάλιση της βιωσιμότητας των κοινωνικών δομών με παράλληλη καταγραφή και αξιολόγηση των αποτελεσμάτων τους.

Αντιλαμβανόμαστε την παιδεία ως αξία και βασικό εργαλείο παραγωγής ίσων ευκαιριών σε μια κοινωνία που βιώνει έντονα τις ανισότητες και την επιβράδυνση της κοινωνικής κινητικότητας. Προτείνουμε:

• Σχολεία αυτόνομα, πιο συνδεδεμένα με τις ανάγκες των νέων με αναβάθμιση της τεχνικής εκπαίδευσης, της εκμάθησης ξένων γλωσσών και της τεχνολογίας.
• ΑΕΙ ως μεγάλοι εκπαιδευτικοί οργανισμοί. Πραγματικά αυτοδιοίκητα και αυτόνομα που  θέτουν τα ίδια τους όρους λειτουργίας, εισαγωγής και σπουδών. Με δικτυώσεις στην επιχειρηματική κοινότητα για δουλειές στους αποφοίτους τους.
• ΑΕΙ, μέρος της αναπτυξιακής διαδικασίας μέσα από διασύνδεση με την παραγωγή, δημιουργία και αξιοποίηση  δεξιοτήτων, τα κέντρα καινοτομίας, την πρακτική άσκηση και τις συνεργασίες με επιχειρήσεις.
• Έμφαση στο ανθρώπινο δυναμικό.
• Επέκταση εκαίδευσης στις προσχολικές ηλικίες.
• Δωρεαν ολοημερο σχολείο
• Υποχρεωτική πρωτοτυπη ερευνητικη εργασια για καθε σταδιο τριτοβαθμιου ΔΕΠ
• Αξιολογηση πανεπιστημιακώντμηματων απο ερευνα και διδασκαλια και δημιουργια εθνικης καταταξης τμημάτων.
• Καταργηση κρισεων προϊσταμενων απο υφισταμενους και φοιτητες.

Περίπου 800,000 μετανάστες εισήλθαν στην Ευρώπη μέσω της Ελλάδας το 2015, 80,000 τις έξι πρώτες εβδομάδες του 2016, ενώ οι ροές αναμένεται να αυξηθούν τους επόμενους μήνες. Επειδή το μεταναστευτικό δεν είναι ζήτημα πρόσκαιρο και παροδικό, η διαχείριση του δεν μπορεί να βασίζεται σε βραχυπρόθεσμο σχεδιασμό και σπασμωδικές κινήσεις.

Προτείνουμε πέντε άξονες βιώσιμης αντιμετώπισης, στη βάση της παραδοχής ότι δεν νοείται ανθρωπιστική προσέγγιση χωρίς ρεαλιστικό σχεδιασμό:

• Πρώτον, αποσύνδεση του μεταναστευτικού από τη διαπραγμάτευση εφαρμογής του 3ου μνημονίου. Είναι αδιανόητο η ελληνική κυβέρνηση να διαπραγματεύεται την επιείκεια των εταίρων σε νομοσχέδια αμφίβολης αποτελεσματικότητας και κοινωνικής συναίνεσης αποδεχόμενη ως αντάλλαγμα το ενδεχόμενο να κλείσουν τα σύνορα, με όσες συνέπειες μπορεί αυτό να συνεπάγεται ως προς τη διαχείριση των εγκλωβισμένων μεταναστών και προσφύγων. Αντίθετα, είναι επιτακτική η ανάγκη συγκρότησης μπλοκ συμμαχιών σε ενωσιακό επίπεδο για την αντιμετώπιση της ξενοφοβικής ευρώπης που απορρίπτουμε. Το μεταναστευτικό αναδεικνύεται σε καταλύτη της ενωσιακής πορείας: από τον χειρισμό του εξαρτάται δυναμικά η εμβάθυνση ή η συνολική αποτυχία του ευρωπαϊκού εγχειρήματος.
• Δεύτερον, προτεραιοποίηση και επέκταση του σχεδίου μετεγκατάστασης προσφύγων σε χώρες της Ε.Ε. («relocation scheme»). Από τους 160,000 που συμφωνήθηκαν ότι θα ενταχθούν στο σχέδιο τον Σεπτέμβριο 2015, μόλις 272 άνθρωποι επανεγκαταστάθηκαν μέχρι τον Ιανουάριο 2016. Άμεση επίλυση των προβλημάτων υλοποίησης του σχεδίου ανά επίπεδο: επιτάχυνση και αύξηση εύρους καταγραφής καθώς και διασφάλιση της τήρησης των fast-track διαδικασιών παροχής ασύλου σε ελληνικό επίπεδο, αντιμετώπιση δυσκολιών αποδοχής του σχεδίου επανεγκατάστασης από τις χώρες προορισμού σε ενωσιακό επίπεδο. Παράλληλα, αύξηση του αριθμού των προσφύγων του σχεδίου επανεγκατάστασης («resettlement scheme»: απευθείας μεταφορά από 3η χώρα σε χώρα Ε.Ε. προς εγκατάσταση) και διασφάλιση της αποτελεσματικής εφαρμογής του.
• Τρίτον, συντεταγμένη αντιμετώπιση της επαναπροώθησης των μεταναστών που δεν δικαιούνται διεθνούς προστασίας. Παραλληλες ενέργειες: α) πίεση για αποτελεσματικότερη εφαρμογή της συμφωνίας Ελλάδας-Τουρκίας για επαναπροώθηση, β) ανάληψη μέτρων από Ε.Ε. για αποτελεσματικότερη εφαρμογή των διμερών συμφωνιών επαναπροώθησης μεταξύ Ε.Ε. και 3ων Κρατών. Σχετικά με τη διοικητική κράτηση όσων προορίζονται για επαναπροώθηση: σεβασμός της διαδικασίας που προβλέπει η ενωσιακή νομοθεσία, ο ενωσιακός Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων και η ΕΣΔΑ. Δημιουργία δομών επαναπροώθησης, σε συνθήκες σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, με παράλληλη διασφάλιση της παροχής συνοδευτικών κοινωνικών υπηρεσιών.
• Τέταρτον, σαφής κατανομή της ευθύνης διαχείρισης των σημείων καταγραφής και φιλοξενίας από τους φορείς της κεντρικής διοίκησης και αυτοδίοικησης. Δημοσιότητα και διαφάνεια των πεπραγμένων. Ανάδειξη του διπλού ρόλου της τοπικής αυτοδίοικησης: διαχειριστικού και συντονιστικού της εμπλοκής ΜΚΟ και μεταναστευτικών κοινοτήτων. Αντίστοιχη αύξηση πόρων και προσωπικού. Ενίσχυση της διαδημοτικής συνεργασίας.
• Πέμπτον, επίτευξη συναντίληψης επί του δεδομένου ότι μέρος των μεταναστευτικών ροών θα παραμείνει στη χώρα. Συνακόλουθος σχεδιασμός δράσεων κοινωνικής ένταξης, μικρότερης ή μεγαλύτερης διάρκειας ανά περίπτωση. Συνεργασία στον σχεδιασμό και την υλοποίηση τους μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων: δημόσιοι φορείς, ΜΚΟ, μεταναστευτικές κοινότητες, Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευση κ.α. Αξιοποίηση των προσφερόμενων χρηματοδοτικών εργαλείων καθώς και της τεχνογνωσίας άλλων Κρατών και πόλεων.