Προοδευτική Διακυβέρνηση

Το πολιτικό σύστημα είναι η βάση για την κοινωνική και οικονομική μας ανάπτυξη. Στέρεοι, αποτελεσματικοί και δίκαιοι θεσμοί, που νομοθετούνται και υλοποιούνται από ένα πολιτικό σύστημα υπέρ του δημοσίου συμφέροντος,  δημιουργούν κράτη και κοινωνίες που επιβιώνουν στις κρίσεις, παράγουν, καινοτομούν, παρέχουν ποιοτικές δημόσιες κοινωνικές υπηρεσίες, προάγουν δικαιώματα και ευημερούν. Ένα μεγάλο κύμα μεταρρυθμίσεων στο πολιτικό σύστημα περιλαμβάνει την αλλαγή του εκλογικού συστήματος με μικρότερες περιφέρειες, κατάργηση του μπόνους των 50 εδρών, πλήρη διαφάνεια και λογοδοσία στη χρηματοδότηση κομμάτων και υποψηφίων, κατάργηση των βουλευτικών προνομίων, αλλά και ανοιχτά, δημοκρατικά κόμματα που δίνουν σε κάθε πολίτη τη δυνατότητα για να εκλέγει και να εκλέγεται και προνοούν για την εκπροσώπηση κοινωνικών ομάδων και πληθυσμών που βιώνουν ανισότητες, όπως οι νέοι, οι γυναίκες και οι μετανάστες. Ενδεικτικά αναφέρουμε:

• Σταθερός εκλογικός κύκλος κάθε τέσσερα χρόνια. Κάθε κυβέρνηση να έχει μεν δικαίωμα πρόωρης προσφυγής στις κάλπες, αλλά χωρίς να ανανεώνεται η θητεία της και αυτή να λήγει στο τέλος της τετραετίας, στην αρχικά προβλεπόμενη ημερομηνία εκλογών.
• Ασυμβίβαστο μεταξύ υπουργών και βουλευτών
• Κατάργηση βουλευτικών προνομίων και μπόνους συμμετοχής σε επιτροπές.
• Αλλαγή του εκλογικού νόμου με μικρότερες περιφέρειες και κατάργηση μπόνους 50 εδρών
• Διαφάνεια στα δάνεια των κομμάτων από τις τράπεζες και ανεξαρτησία Επιτροπής για τον έλεγχο των οικονομικών των κομμάτων με πλειοψηφία δικαστικών και μη πολιτικών μελών
• Δικαίωμα επιστολικής ή άλλης ψήφου στους Έλληνες πολίτες που ζουν και εργάζονται στο εξωτερικό
• Διαύγεια στα οικονομικά των κομμάτων με πρόβλεψη νόμου
• Ποσόστωση ή κίνητρα συμμετοχής νέων, γυναικών και μεταναστών σε κομματικά όργανα και υποψηφιότητες για εθνικές τοπικές και περιφερειακές εκλογές.
• Επιλογή των ευρωβουλευτών με εσωτερικές κομματικές εκλογές.

Στο σημερινό Σύνταγμα καθρεφτίζεται το τέλος μιας εποχής και η αρχή μιας νέας. Ανεξάρτητα από το τέλος ή μη της μεταπολίτευσης, σημασία έχει ότι η Ελλάδα καλείται να επιβιώσει σε μια στενότερη Οικονομική Ένωση αλλά και σε μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία, όπου τα υγιή δημόσια οικονομικά είναι προϋπόθεση επιβίωσης, αλλά και κατοχύρωσης της κυριαρχίας της. Χρειάζεται επενδύσεις που σέβονται το περιβάλλον και δημιουργούν καλές και ποιοτικές θέσεις εργασίας, πανεπιστήμια που στέκονται στον διεθνή ανταγωνισμό, δημόσια διοίκηση που υπηρετεί το δημόσιο συμφέρον, δικαιοσύνη που εμπεδώνει το κράτος δικαίου, μια κοινωνία ανεκτική και κοινωνικό κράτος που δεν μοιράζει μόνο επιδόματα, αλλά λειτουργεί ανταποδοτικά και επιμερίζει δίκαια τα οφέλη μεταξύ των γενεών.
Πιστεύουμε ότι το ελληνικό Σύνταγμα, αν και «παραφουσκωμένο», δεν είναι κατ’ ανάγκη ένα «κακό» σύνταγμα. Στέκεται άνετα ανάμεσα σε άλλα συντάγματα ώριμων δημοκρατιών. Δεύτερον, «δεν κάνουν τα ράσα τον παπά». Αυτό που κάνει μία πολιτεία «συντεταγμένη», δεν είναι το γραπτό της σύνταγμα, αλλά η ποιότητα και η αποτελεσματικότητα των θεσμών της, η ποιότητα των εξουσιών της, η λογοδοσία και η διαφάνεια, αλλά και η εμπέδωση του κράτους δικαίου ως καθημερινή βιωμένη πραγματικότητα για τους πολίτες. Κοντολογίς, το Σύνταγμα ούτε το πρόβλημα είναι αλλά ούτε και η λύση. Η όποια αναθεώρηση δεν θα λύσει δομικά προβλήματα της ελληνικής δημοκρατίας.

Όπως και στην Ελλάδα, έτσι και στη σημερινή Ευρώπη, η πόλωση, ο κατακερματισμός και η χαλαρή ταύτιση των ψηφοφόρων με έναν πολιτικό χώρο είναι πια ο κανόνας. Περισσότεροι πολίτες και ιδίως οι νέοι προτιμούν να εκφράζονται ταυτόχρονα μέσα από διαφορετικές κοινότητες και οργανώσεις, μη κυβερνητικές, μη κομματικές, χωρίς να δεσμεύονται από αυτές. Η ένταση μεταξύ των κομμάτων και της κοινωνικής τους βάσης θα είναι ο καταλύτης ενός νέου πολιτικού περιβάλλοντος που ανατέλλει εντός και δίπλα μας.

Όσο τα κόμματα γίνονται αντιληπτά ως κλειστές ομάδες μανδαρίνων εξαρτημένων από τους μεταπολιτευτικούς τους «πελάτες», που δίνουν μάχες παραμονής στην εξουσία με κάθε κόστος και «λύνουν» τα προβλήματα στα λόγια, η απόσταση από τους πολίτες θα μεγαλώνει. Αντίθετα, όταν τα κομματα γίνονται τα ίδια παράδειγμα και εισάγουν καινοτομίες στο εσωτερικό τους, γίνονται διαφανή, ανοιχτά και αξιόπιστα, οι καλές πρακτικές μεταφέρονται στη διακυβέρνηση. Η χρηματοδότηση κομμάτων και πολιτευτών παραμένει ιερή αγελάδα για το πολιτικό σύστημα και διαχρονικό «ορφανό» των μεταρρυθμίσεων που προτείνονται.

Χρειάζεται επαφή με την πραγματικότητα και τη νέα κοινωνική κατάσταση. Αντί για ελίτ που συζητούν μεταξύ τους, ένα προοδευτικό κόμμα θέλει προτάσεις και παρεμβάσεις υπερ ενός δίκαιου συμβολαίου μεταξύ οικονομίας και κοινωνικού κράτους, με στελέχη που προέρχονται από κοινωνικές και επαγγελματικές ομάδες, που γνωρίζουν τοπικές και περιφερειακές δομές και ανάγκες.

Χρειάζεται οργανωτική ευελιξία. Κανένα κόμμα δεν θα έχει άπλετο χρόνο μπροστά του. Τα κόμματα οφείλουν να είναι προγραμματικά και εκλογικά σε ετοιμότητα. Αυτό συνεπάγεται περισσότερα ενεργά στελέχη, μέλη, συλλογική ευθύνη και καθημερινή μάχη πειθούς για τις θέσεις που εκφράζουν. Αυτή ειναι η λογική της μόνιμης προεκλογικής εκστρατείας, προσαρμοσμένη στην προβολή θέσεων.

Συλλογικότητα σημαίνει εσωκομματική δημοκρατία και ευθύνη. Η εξαετία που πέρασε ενδυνάμωσε τον αρχηγισμό και την ισχύ των μικρών ομάδων. Η ανάγκη για ταχύτητα στη λήψη αποφάσεων δεν σημαίνει απαραίτητα συγκεντρωτισμό και ανύπαρκτα όργανα. Ο πειραματισμός με εσωκομματικά δημοψηφίσματα, διαβουλεύσεις και διαρκή τοπική παρουσία είναι απαραίτητα.

Η άγνοια σκοτώνει πρώτα τη χώρα και μετά τα κόμματα. Όλες οι υφεσιακές κυβερνήσεις ήταν σχετικά έως εντελώς ανέτοιμες να κάτσουν στο ίδιο τραπέζι με τους καταρτισμένους τεχνοκράτες των διεθνών οργανισμών. Ιδιαίτερα τα προοδευτικά χρειάζονται άμεση διεθνοποίηση, δικτύωση με τα ευρωπαϊκά κόμματα και παρουσία στα διεθνή φόρα, ενώ θα τους κάνει καλό να ακούν και να διαβάζουν τη γνώση που παράγεται εντός συνόρων από αξιόπιστα ερευνητικά κέντρα και οργανισμούς.

Στην πράξη, η εκτελεστική εξουσία, μέσω της εκλεγμένης κυβέρνησης και των πανίσχυρων Υπουργών, επιβάλει τους κανόνες της και ουσιαστικά, καταπιέζει τη νομοθετική και δικαστική εξουσία. Ο κομματισμός βλάπτει και τις τρεις εξουσίες, καθώς χάνεται η αίσθηση δικαίου, η θεσμική συνέχεια, η αναγκαία συνεργασία των τριων εξουσιών, ο αναγκαίος κοινωνικός διάλογος και έλεγχος. Ο πρωθυπουργός, που στερείται όμως στην πράξη στελεχιακό και επιστημονικό δυναμικό για να συντονίζει το πρωθυπουργικό γραφείο, μετατρέπεται σε φύλαρχο, η Βουλη σε μεγάφωνο της κυβέρνησης και η δικαστική εξουσία σε μακρύ χέρι του κυβερνώντος κόμματος ή συνασπισμου.

Τα κράτη αποτυγχάνουν όταν οι θεσμοί τους είναι αδύναμοι. Στις σύγχρονες φιλελεύθερες δημοκρατίες, το κράτος υπηρετεί τον πολίτη μόνο όταν απελευθερώνει τις δυνάμεις της κοινωνίας, σέβεται, εφαρμόζει και προάγει δημοκρατικά δικαιώματα και υποχρεώσεις. Η απεξάρτηση της κεντρικής και αποκεντρωμένης διοίκησης και αυτοδιοίκησης από το μακρύ χέρι των κομμάτων και των παρασιτικών παραφυάδων τους, είναι το πρώτο βήμα για να αρχίσουμε να συζητάμε για δίκαιο και αποτελεσματικό κράτος.

Ένα δίκαιο κράτος διαχειρίζεται συνετά και δίκαια τους δημόσιους πόρους και αναδιανέμει ακριβοδίκαια τα έσοδα και τις ευκαιρίες του. Δεν σπαταλά πόρους και δεν χειροτερεύει τις υποδομές του εις βάρος των επόμενων γενεών, άρα προάγει την κοινωνική και  διαγενεακή δικαιοσύνη. Παράγει διοικητικά προϊόντα (υπηρεσίες) υψηλής αξίας, προσαρμοσμένες στις ανάγκες των πολιτών και αντιμετωπίζει τους πολίτες όχι ως απλούς καταναλωτές υπηρεσιών, αλλά ως συνδιαμορφωτές και αξιολογητές αυτών. Χρησιμοποιεί και μετακινεί τους υπαλληλους του ανάλογα με τις ανάγκες του σε όλη τη χώρα, έχει σύγχρονα οργανογράμματα και ηλεκτρονική διακυβέρνηση, προάγει την αξιολόγηση και την αριστεία στη δημόσια διοίκηση και Αυτοδιοίκηση, τη δικαιοσύνη, τη διαφάνεια και τη λογοδοσία. Διαβουλεύεται με τις κοινωνικές ομάδες και ικανοποιεί τις ανάγκες τους σύμφωνα με το δημόσιο συμφέρον, τα ευρωπαϊκά και διεθνή καλά πρότυπα και πρακτικές, με τρόπο σύγχρονο, ποιοτικό, αποτελεσματικό και ανθρώπινο. Διαλειτουργεί και συνεργάζεται δημιουργικά με την αυτοδιοίκηση, τον ιδιωτικό τομέα, τις ενώσεις πολιτών, τους κοινωνικούς εταίρους. Αποσύρεται από εκεί που αποτυγχάνει και αποκτά ρόλο στρατηγικό, σχεδιάζει το πλαίσιο, αλλά δεν μονοπωλεί την υλοποίηση. Για να πετύχει αυτούς τους στόχους, προτείνουμε τις ακόλουθες αλλαγές:

• Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση παντού, σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο μέσω της ενδυνάμωσης των ΚΕΠ ως μοναδικά σημεία επαφής Διοίκησης και πολίτη, επιχειρηματία κλπ.
• Αφοσίωση των υπουργείων και της κεντρικής διοικησης στο ρόλο τους, που ειναι η παραγωγή πολιτικών και η χάραξη πολιτικής, όχι η εξυπηρέτηση πολιτών και οι εστίες διαφθοράς
• Σύστημα εσωτερικής αξιολόγησης σε συνδυασμό με πιλοτικά προγράμματα αξιολόγησης των υπηρεσιών από τους πολίτες.
• Περιορισμός της υπουργικής υπογραφής και μετακύλιση της ευθυνης προς τα κάτω, γενικούς γραμματείς και τους διευθυντές
• Διορισμός σταθερών Γενικών Γραμματέων με θητεία που υπερβαίνει την τετραετία, σε κάθε υπουργείο, με αυξημένη πλειοψηφία της Βουλής
• Εφαρμογή των διατάξεων για τη Δημόσια Διοίκηση με στόχους και ορισμός κινήτρων απόδοσης για τους δημοσίους υπαλλήλους
• Κινητικότητα υπαλλήλων και όχι εγγράφων. Κάθε υπάλληλος θα ανήκει στο κράτος και θα μετακινείται όπου υπάρχουν ανάγκες, σε συνδυασμό με ολοκληρωμένα, ανοιχτά και σύγχρονα οργανογράμματα.
• Εφαρμογή διπλογραφικού συστήματος στα υπουργεία και στην τοπική αυτοδιοίκηση
• Εφαρμογή εθνικού σχεδίου για τις δημόσιες προμήθειες σε κάθε δημόσιο φορέα
• Ενίσχυση της ανοιχτής διακυβέρνησης με εφαρμογή του εθνικού σχεδίου δρασης της Συμμαχίας για την Ανοιχτή Διακυβέρνηση (Open Government Partnership) και των συμμετοχικών διαδικασιών σε κεντρική και αποκεντρωμένη διοίκηση και αυτοδιοίκηση
• Ανοιχτά πρότυπα αιτήσεων και εγγράφων στην κεντρική διαδικτυακή πύλη ‘ΕΡΜΗΣ’.
• Εφαρμογή (επιτέλους) του νόμου για την καλή νομοθέτηση  με ανάλογη κωδικοποίηση νομοθεσίας, ενταντικοποίηση διαβούλευσης και πλήρη διαφάνεια σε κάθε στάδιο της διαδικασίας, ώστε να μην μπορεί ο κάθε υπουργός να νομοθετεί κατά το δοκούν ή να συμβουλεύεται ομάδες συμφερόντων εν κρυπτώ.
• Επιστημονική και στελεχιακή αναβάθμιση του Πρωθυπουργικού γραφείου και της Γενικής Γραμματείας της Κυβέρνησης

Η Βουλή παραμένει στο επίκεντρο της κοινωνικής απογοήτευσης εξαιτίας της κρίσης. Είναι ο θεσμός που επωμίστηκε τη νομοθέτηση μνημονιακών νόμων με διαδικασίες και ταχύτητες συχνά ασύμβατες με τις αξίες και τις αρχές της δημοκρατικής διακυβέρνησης. Η ελληνική Βουλή υπολείπεται σε διαφάνεια και εξωστρέφεια σε σχέση με τα Κοινοβούλια άλλων κρατών και καλείται απλά να επικυρώσει ή να ‘συγκαλύψει’ τις απόψεις και προτάσεις της κυβερνητικής πλειοψηφίας. Ενώ θα μπορούσε να έχει αυξημένο θεσμικό ρόλο, πχ στα οικονομικά των κομμάτων και των βουλευτών, στον έλεγχο των προνομίων τους, στην πορεία της νομοθέτησης και στην αξιολόγηση αυτής, αναπαράγει, σε μικρότερο βαθμό, αρκετά από τα προβλήματα της κεντρικής διοίκησης. Μερικές αλλαγές θα μπορουσαν να είναι:

• Περιορισμός των Πράξεων Νομοθετικού Περιεχομένου
• Καθορισμός υποχρεωτικής διάρκειας δημόσιας διαβούλευσης για κάθε νομοθέτημα
• Εφαρμογή του Συντάγματος ενάντια στην εισαγωγή άσχετων τροπολογιών αλλά και λειτουργία συστήματος ενημέρωσης και ειδοποίησης των πολιτών για αυτές
• Δημοσιοποίηση πρακτικών των Κοινοβουλευτικών Επιτροπών
• Εκθέσεις κοινωνικού και οικονομικού αντικτύπου, αλλά και εισαγωγή ρήτρας διαγενεακής αλληλεγγύης σε κάθε έκθεση που συνοδεύει νομοθέτημα.
• Πληρης εφαρμογή της “Διαυγειας” και στη Βουλή
• Δραστικος περιορισμος της αναδρομικότητας των νόμων
• Εφαρμογή των δεσμέυσεων της Βουλής για την ανοιχτή διακυβέρνηση
• Εφαρμογή του νόμου για την καλή νομοθέτηση, την κωδικοποίηση, την απλοποίηση της νομοθεσίας.